...Γεύση από Eγκλουβή

Τις διάσημες και πεντανόστιμες φακές της Εγκλουβής δύσκολα θα τις βρείτε στην αγορά, αλλά αν τα καταφέρετε θα τις απολαύσετε πολύ - ιδίως αν τις μαγειρέψετε με τον παραδοσιακό τρόπο. Γνωρίστε το χωριό της Εγκλουβής και τους περίφημους βόλτους με τα πηγάδια του Αγίου Δονάτου που βρίσκονται ακριβώς πάνω από τον οικισμό, στο οροπέδιο Βουνί. Μια ορεινή πλευρά της Λευκάδας αυθεντική και πολύ γοητευτική
Eγκλωβισμένο» ανάμεσα στα βουνά του Αϊ- Λιά και της Ελάτης, σε υψόμετρο 700 μ. και 18 χλμ. από την πόλη της Λευκάδας, το χωριό απλώνει στις πλαγιές τα σπίτια του με τις κίτρινες και πορτοκαλί κεραμοσκεπές. Τα περιβάλλουν κυπαρίσσια, δάφνες, πουρνάρια, σπάρτα.

Ωραίο θέαμα, σκέφτεσαι, και, όπως όλοι, παίρνεις θέση για να το φωτογραφίσεις από ψηλά. Από κοντά τα πράγματα μοιάζουν λιγότερο ειδυλλιακά, ωστόσο η ηρεμία του τόπου και οι φιγούρες των ανθρώπων που συναντάς στα δρομάκια, σε κερδίζουν. Τα κεραμοσκεπή σπίτια της Εγκλουβής, όπως φαίνονται από τον ασφαλτόδρομο που οδηγεί προς το χωριό.

Τα πρώτα σπίτια είναι κτισμένα στο μικρό πλάτωμα του Αγίου Χαραλάμπους. Στο επίκεντρο βρίσκεται η μικρή πλατεία με τα πλατάνια, τις μουριές και τα καφενεία. Το 1970 ζούσαν εδώ τετρακόσιοι άνθρωποι, σήμερα είναι λιγότεροι από εκατό - κι αυτοί ηλικιωμένοι. Zουν στα διώροφα, πέτρινα σπίτια με τις ξύλινες οροφές και τις τοξωτές αυλόπορτες. Οι αυλές τους είναι γεμάτες αμυγδαλιές, κορομηλιές, δαμασκηνιές και λουλούδια.

ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΒΟΥΝΙ ΚΑΙ Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΦΑΚΗΣ«Η Εγκλουβή έχει την τύχη να κατέχει τη μεγαλύτερη έκταση από όλα τα χωριά σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Στο οροπέδιο Βουνί παράγουν τη διάσημη φακή της και αν έρθεις την άνοιξη θα δεις τις σκυφτές φιγούρες των ηλικιωμένων γυναικών που βοτανίζουν την πρώιμη και την όψιμη φακή, με υπομονή και επιδεξιότητα. Καθαρίζουν δηλαδή με το μαχαίρι τα ζιζάνια (που τα αποκαλούν στεκούλια, έρο, αχάλια, κολιτσόνι, σκορδαψό κ.ά.) από τα χωράφια τους, απολαμβάνοντας τον ευωδιαστό αέρα του οροπεδίου, ενώ δίπλα οι βοσκοί φυλάνε τα κοπάδια τους.

Οι ηλικιωμένες γυναίκες εξακολουθούν να ασχολούνται με τη φροντίδα της φακής στο οροπέδιο Βουνί. Οι νεότεροι, πάντως, δεν δείχνουν διάθεση να συνεχίσουν το κοπιαστικό έργο των γονιών τους.

Μέσα στον Μάιο ο τόπος γεμίζει από τα κίτρινα χρώματα των σπάρτων και τα λευκά της ανθισμένης φακής και η συγκομιδή γίνεται από τα μέσα Ιουλίου μέχρι τις αρχές Ιουλίου.
Στη συνέχεια, η φακή μεταφέρεται στα αλώνια, μένει για να ξεραθεί και ύστερα γίνεται το αλώνισμα και το λίχνισμα.
Ο κάμπος έχει συνολική έκταση 2.000 στρ. και οι λόφοι γύρω τον προστατεύουν από τους ανέμους. Τα χωράφια είναι γόνιμα χάρη στη σύσταση του εδάφους που περιέχει μεγάλη ποσότητα καλίου - και αυτό κάνει τη φακή της Εγκλουβής μοναδική σε όλο τον κόσμο!

Κόβει την ανάσα η θέα από τον Προφήτη Ηλία. Τα παράλια της Λευκάδας και τα νησάκια της απλώνονται μπροστά σου σαν αεροφωτογραφία.

Η καλλιέργειά της γίνεται και σήμερα με τον παραδοσιακό τρόπο και είναι ένα είδος βιολογικής γεωργίας. Τον σπόρο τον μαζεύουν και τον αποστειρώνουν για να μην πιάσει «μπουμπούλια» (ζωύφια) τον Αύγουστο και η σπορά γίνεται από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο. Οι γυναίκες περνούν το δισάκι με τον σπόρο πάνω από τη μάλλινη μπέρτα τους και σπέρνουν με το χέρι, πεταχτά.
Ο σπόρος δεν πρέπει να πέσει ούτε αραιά ούτε πολύ πυκνά. Οταν ολοκληρώσουν περνάει το τρακτέρ και φρεζάρει το χωράφι. Δίπλα στα χωράφια της φακής υπάρχουν αμπέλια της ποικιλίας βαρτζαμί. Στο οροπέδιο διακρίνονται ερειπωμένες αγροτικές και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις

Τα πηγάδια χρησιμο­ποιούνται ακόμη και αρκετοί σταματούν στον ωραία διαμο­ρφωμένο χώρο για να τραβήξουν νερό με τους κουβάδες.

* Στοιχεία για το θέμα μας έχουμε αντλήσει και από το θαυμάσιο λεύκωμα «Εγκλουβή Λευκάδας: Ενα χωριό, μια ιστορία», της Ελεονώρας Φιώρου, που είναι αφιερωμένο στις αγρότισσες της Εγκλουβής. Εχει αναλυτικά στοιχεία και θαυμάσιο φωτογραφικό υλικό και αξίζει να το αναζητήσετε.

ΟΙ ΒΟΛΤΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΟΝΑΤΟΥ«Οι ποδηλάτες κάνουν στάση στο οροπέδιο Βουνί, ψάχνοντας για νερό σε κάποιο από τα εννέα αναστηλωμένα πηγάδια πλάι στον ασφαλτόδρομο. Απέναντί τους βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Δονάτου κτισμένη σε πλάτωμα, σε υψόμετρο 900 μέτρων.

Ο Δονάτος ήταν επίσκοπος Λευκάδας και κατά την παράδοση θανατώθηκε το 284 με πτώση στο κενό κατά τη διάρκεια των διωγμών κατά των χριστιανών.

Ηταν αφιερωμένη στον Αγιο Δομέτιο και μετά την ανακαίνισή της, το 1980, αφιερώθηκε στη μνήμη του Αγίου Δονάτου, επισκόπου Λευκάδας το 284, ο οποίος κατά την παράδοση θανατώθηκε με πτώση στο κενό από έναν πύργο που υπήρχε εκεί κοντά -και του οποίου τα ερείπια διατηρούνται σήμερα- στη διάρκεια των διωγμών κατά των χριστιανών.
Στο σημείο αυτό ήταν κτισμένο παλιά το χωριό της Εγκλουβής, όπως πιστεύεται από τα προχριστιανικά χρόνια. Ολόγυρα, μέσα στο γεμάτο πουρνάρια τοπίο με την πανοραμική θέα, κρύβονται αλώνια και βόλτοι (το όνομα πρέπει να προέρχεται από τη λατινική λέξη που σημαίνει θολωτή κατασκευή).

Η περιοχή με τα αλώνια και τους πέτρινους βόλτους είναι ένα μυστικό της ορεινής Λευκάδας, που λίγοι από όσους έρχονται για τις διάσημες παραλίες της δυτικής πλευράς γνωρίζουν.

ΤΟ «ΚΡΥΦΟ ΧΩΡΙΟ»
Σύμφωνα με μαρτυρίες υπήρχαν 21 μεγάλοι βόλτοι με ύψος 3,2 μ. και πλάτος 2.5 μ., 33 μικροί και 21 καλύβες. Σήμερα διατηρούνται μόνο 2 μεγάλοι βόλτοι που μοιάζουν με δίχωρα διαμερίσματα με προθάλαμο και εσωτερικές χαμηλές πόρτες.
Οι κατασκευές αυτές που σχημάτιζαν ένα «κρυφό χωριό» αντλούν έμπνευση από τους μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους και υπάρχουν μεμονωμένα σε κάποια ακόμη σημεία της Λευκάδας. Είναι ευρηματικά απλές, φτιαγμένες από τοπικά υλικά. Εχουν χοντρούς τοίχους και πολύ μικρά ανοίγματα και τις χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της Εγκλουβής κυρίως για να βάζουν μέσα τα ζώα και τη σοδειά τους μέχρι να γίνει το αλώνισμα, ενώ σε αυτές κατέφευγαν για να προστατευτούν από την κάψα της ημέρας και το βραδινό κρύο.
Πιστεύεται πως ξεκίνησαν να κτίζονται επί ενετοκρατίας και χρησιμοποιήθηκαν ως καταφύγιο σε αρκετές περιπτώσεις. Στην πρόσφατη ιστορία εδώ κρύβονταν αγωνιστές του ‘21 και αντιστασιακοί της Κατοχής - μέσα σ’ αυτούς μάλιστα στήνονταν γραφεία διαφώτισης και ειδήσεων!
ΜΑΓΕΙΡΕΥΟΝΤΑΣ ΦΑΚΕΣ ΕΓΚΛΟΥΒΗΣ Η παραδοσιακή συνταγή για να φτιάξετε τις φακές Εγκουβής διαφέρει από τις συνήθεις, αφού στο τέλος της διαδικασίας γίνονται σαν κρέμα! Οι ντόπιοι τις συνοδεύουν με ξερά κρεμμύδια γιατί βοηθούν στην απορρόφηση του σιδήρου που περιέχουν από τον οργανισμό. Βάζετε στην κατσαρόλα τις φακές να βράσουν και μόλις βράσουν δύο-τρεις φορές, ρίχνετε λίγο κρύο νερό για να «κάτσουν» και τις σουρώνετε. Ξαναβάζετε τις φακές στην κατσαρόλα, ρίχνετε τρεις-τέσσερις σκελίδες σκόρδο και ανακατεύετε αποκλειστικά με ξύλινη κουτάλα. Αφού πιει το νερό της, τη «γιαχνίζετε» -προσθέτετε δηλαδή ντόπιο λάδι και χοντρό αλάτι- και την τσιγαρίζετε, ενώ παράλληλα την τρίβετε με την κουτάλα στο πλάι της κατσαρόλας. Μετά 10-15΄ γιαχνίσματος σε πολύ σιγανή φωτιά και ανακατεύοντας διαρκώς για να μην κολλήσουν, ρίχνετε πάλι νερό και τις αφήνετε να βράσουν. Δέκα λεπτά πριν από το τέλος του βρασίματος προσθέτετε ένα ματσάκι ρίγανη, που το αφαιρείτε όταν τις κατεβάσετε από τη φωτιά.

Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΦΑΚΗΣΤην παραμονή της γιορτής του Αγίου Δονάτου (6 προς 7 Αυγούστου) μετά τον εσπερινό προσφέρονται στον κόσμο σε μεγάλα καλοστρωμένα τραπέζια φακές Εγκλουβής, παστές σαρδέλες, ελιές, κόκκινο κρασί και ψωμί. Για να ξεδιψάσουν παίρνουν νερό από τα πηγάδια και στη συνέχεια γίνεται γλέντι. Η γιορτή διοργανώνεται από το 1983 και είναι αναβίωση παλιότερου εθίμου, μια σπουδαία γιορτή για τους ντόπιους που επισφράγιζε τη συγκομιδή της φακής. Τα καζάνια όπου βράζει η φακή στήνονται από το μεσημέρι, με νερό από τα πηγάδια, οι γυναίκες φοράνε τοπικές φορεσιές και τις ανακατεύουν με μεγάλες ξύλινες κουτάλες. Αντίστοιχα έθιμα υπάρχουν στην Ιταλία (6 Σεπτεμβρίου, στα χωριά Σαν Στέφανο Ντι Σεσάνιο και Καστελούτσιο της επαρχίας Αμβρούζια, νότια της Αγκώνας) και στην Αμερική, στο Πούλμαν της Πολιτείας της Ουάσιγκτον, στις 23 Αυγούστου.

FAST INFO
ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Σύμφωνα με μαρτυρίες, η Εγκλουβή κατοικήθηκε πριν από 500 χρόνια. Η περιοχή ήταν γεμάτη πυκνά δάση και από αυτά φτιάχτηκαν τότε τα σπίτια. Ηταν ασφαλές καταφύγιο και οι πρώτοι κάτοικοί της ήταν «πολεμικοί και ατίθασοι» καθώς δεν υπάκουαν στους νόμους των Ενετών. Την κατοίκησαν άνθρωποι που ήρθαν από τα Τζουμέρκα, τις Κυκλάδες, την Κρήτη. Στις αρχές του 20ού αιώνα παρήγαγε ελαιόλαδο, κρασί, σιτηρά, τη φακή, ρεβίθια, μπιζέλια και υπήρχε ανεπτυγμένη κτηνοτροφία.
Η ΘΕΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ Οδηγώντας αριστερά στη διχάλα μετά τον Αγιο Δονάτο θα φτάσετε στη βάση της Αεροπορίας, περνώντας από ένα «διαστημικό» τοπίο με μεγάλα κάτοπτρα που στέκονται πάνω από το χωριό της Εγκλουβής. Στη συνέχεια, θα βρείτε τη θέση Αμμόκαμπος ή Αχόκαμπος (1,8 χλμ. από τη στιγμή που στρίψατε) που είναι το αμμορυχείο της Εγκλουβής. Αξίζει να ανέβετε τον χωματόδρομο δεξιά μέσα στο σεληνιακό τοπίο για να ανηφορίσετε προς το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία (1 χλμ.) με... αεροπλανική θέα σε όλη την περιοχή, καθώς βρίσκεται σε υψόμετρο 1.037 μέτρων.
Κείμενα: Βάλυ Βαϊμάκη
Φωτογραφίες: Γιάννης Ντρενογιάννης, Βάλυ Βαϊμάκη
http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23524&subid=2&pubid=22403080