Τρίτη 13 Δεκεμβρίου 2011

TO ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ-το ακροσύνορο της ιστορίας και της παράδοσης του Πρωτ/ρου Γεράσιμου Zαμπέλη-Από την εφημερίδα "ΣΦΑΚΙΩΤΕΣ"




Υπάρχουν μικρά ή μεγάλα φαράγγια
Σε ένα από τα βιβλία μας, που τιτλοφορείται
«Λευκάδα, το δάκρυ της Φανερωμένης
μας» παραφράζοντας ελάχιστα το γνωστό
Παλαμικό στίχο για την Αθήνα επιμένουμε
πως η Λευκάδα είναι «η διαμαντόπετρα της
Ελλάδας το πανώριο δαχτυλίδι» . Και σίγουρα!
Δεν είναι μόνο οι δαντελωτές ασημοθώρητες
ακτές με τα σαγηνευτικά αμμώδη τόξα, που
επιβάλλονται στην αχόρταγη και εκστατική
ματιά σου και υπαρξιακά σου δημιουργούν
απίθανες καλαισθητικές συγκινήσεις. Ούτε το
ολοπράσινο κορμί της γης, που αισθάνεσαι
αυτό το αχειροποίητο πράσινο να γλείφει
το αφροστεφανωμένο κύμα. Ούτε πάλι η
αγριότητα των απίθανων και ελκυστικών βράχων της δυτικής ακτής, που συνθέτουν την
άλλη, επιβλητικά μεγαλοπρεπή εικόνα. Είναι και οι λαγκαδιές ή τα ομορφοκτισμένα χωριά,
τα επιβλητικά υψίπεδα του ορεινού όγκου με τα παραδοσιακά γεφύρια και τις ανακαινισμένες
εκκλησίες, τα παλαιά ιστορικά μοναστήρια και τα εγκαταλειμμένα σήμερα ελαοκτήματα,
αμπελοκτήματα και τις άλλοτε εκπληκτικές βραγιές, σήμερα εν πολλοίς ανύπαρκτες, των
πολύμορφων ζαρζαβατικών, που και αυτά επεσήμαναν τη ζωή και τόνιζαν το ενδιαφέρον
των αγροτών.
με πολυσήμαντη ιστορική μαρτυρία και αξιοσέβαστη συνέχεια της παράδοσης του
λαού και του τόπου. Στοκείμενο αυτό θα επιχειρήσουμε τον ιστορικό βηματισμό σε ένα
γνωστό φαράγγι, που σήμερα δίδει ακόμη τον τόνο της ιστορίας, μαρτυράει την παράδοση και
σιωπηλά διαμαρτύρεται για την εγκατάλειψη,
την ερήμωση και τη λεηλασία του. Είναι το
γνωστό Φαράγγι της Μέλισσας.
Η περιοχή της Μέλισσας, του ιστορικού
φαραγγιού, όπου για αιώνες λειτούργησε
σαν ισχυρός τροφοδότης άξονας ζωής των
κατοίκων στην ευρύτερη περιοχή, αρχικά
των γύρω οικισμών και στη συνέχεια των
μαχαλάδων – χωριών των Σφακιωτών,
βρίσκεται πέντε χιλιόμετρα βορειοδυτικά του
Καβάλου, πεντακόσια μέτρα βορειοδυτικά
της «Παλαιάς Επισκοπής», εκεί που ο
λόφος ξέπνοα βυθίζεται και δημιουργεί
τη μία πλευρά του φαραγγιού, διακόσια
μέτρα βόρεια της Σπηλιάς, της οποίας το ολόδροσο θεραπευτικό νερό τρέχει
ολοχρονίς και κάτω από το βουνό της «Κάτω Κοπάνας» στα ριζά όλων των εκεί
ορεινών όγκων.
Πιο πάνω από το φαράγγι της Μέλισσας και στο σημείο όπου αναπτύσσεται
και υπάρχει η βρυσομάνα πηγή, εκεί όπου υπάρχει ο γενέθλιος χώρος του
χειμάρρου, ο οποίος σταθερά ποτίζει και προχωρώντας κυριαρχικά δημιουργεί
το μικρό ποτάμι, το οποίο αγκαλιάζεται προστατευτικά από τις άκρες του
φαραγγιού και απελευθερωμένο ποτίζει τον ελαιώνα της Λευκάδας πριν
φτάσει στη θάλασσα, βρίσκεται η Απεταστή. Μύλοι, καλλιεργημένοι
παλαιότερα κήποι, αχλαδιές,κυδωνιές και μηλιές «στόλιζαν» την περιοχή. Προσέδιδαν τον τόνο
της γονιμότητας και την εικόνα της αξιοσύνης, της εργατικότητας, της
έμπονης βιοπάλης εκείνων τωνανθρώπων, ιδιοκτητών της γης, που
σμίλευαν την πέτρα και τη ζύμωναν
με το χώμα χρησιμοποιώντας
σαν πρώτη ύλη και βασική, εκτός
απ’ το νερό που αφθονούσε στην
περιοχή, τον τίμιο ιδρώτα του ιερού
τους προσώπου. Σήμερα, βέβαια,
όλα τα σφραγίζει επιδεικτικά
η εγκατάλειψη. Η ερήμωση, η
ερείπωση και η έντονα συνεχιζόμενη φθορά.
Η Μέλισσα «αναπαύεται» στον ιστορικό
ίσκιο της Παλαιάς Επισκοπής (Παλιά ‘Πσκοπή).
Εκεί βρισκόταν ριζωμένοι η έδρα του
Επισκόπου Λευκάδας. Σ’ αυτή θα αναφέρεται ο Επίσκοπος Κρεμώνης Λιουτπράνδος, που στα 968 μ.Χ. πέρασε απ’ τη Λευκάδα ερχόμενος
απ’ την Κωνσταντινούπολη. Εδώ επισκέφθηκε και συνάντησε τον τότε Επίσκοπο Λευκάδας
Εύνικο.
Κάτω λοιπόν από τη συγκεκριμένη περιοχή της Παλαιάς Επισκοπής και σε σημαντική
έκταση απλώνονται εγκατεσπαρμένα κεραμικά. Δείγμα καθαρό και στοιχείο
αποδεικτικό οικισμού στην περιοχή πολύ πριν τη δημιουργία του οικιστικού πυρήνα των
Σφακιωτών. Έτσι επιβεβαιώνεται η προφορική μαρτυρία, που δυναμικά «τρέχει» μέχρι των
ημερών μας , αλλά και η αντίστοιχη γραπτή μαρτυρία, πως ο ευρύτερος εκείνος χώρος,
που απλώνεται μέχρι τη βρύση της Σπηλιάς, διασώζει βαρύτιμη ιστορία παρουσίας
σημαντικού οικισμού.

Ερευνώντας όμως το χώρο του ποταμού
(χείμαρρος) και προσπαθώντας να φτάσουμε
μέχρι το αρχικό ξεκίνημά του διαρκώς θα
εντυπωσιαζόμαστε από τα ίχνη ύπαρξης
αγροικιών που αποκαλύπτουν με τη σιωπηλή
τους παρουσία την ύπαρξη οικισμού με
σημαντική και πολύπλευρη δράση. Είναι
εξάλλου γνωστός ο οικισμός που βρισκόταν
στη θέση Τούβλο μέσα στο λαγκάδι της
Μέλισσας και κοντά στους νερόμυλους.(Π. Ροντογιάννη, ιστορία της νήσου Λευκάδος, τ.
Α, ανατύπωση, Αθήνα 2006, σελ. 362). Σε άλλη εργασία μας αδημοσίευτη (Κάβαλος,
το χωριό μας) υποστηρίζουμε πως σε μεγάλη ακτίνα από το χωριό Κάβαλος- και όχι μόνο- σε
απόσταση μέχρι και έξι χιλιόμετρα υπήρχαν οικιστικοί πυρήνες, πρωτοκύτταρα του
αργότερα διαμορφωθέντος δήμου Σφακιωτών.
Λ.Χ. ένα χιλιόμετρο βορειοανατολικά των Σφακιωτών, εκατό μέτρα δυτικά της ιστορικής
Μπόζας, υπήρχε ο οικισμός Κάτω Χωριό. Ενώ στη θέση του σημερινού Σπανοχωρίου υπήρχε
το Πάνω Χωριό (εις το Πάνω Χωριό) Οικισμός υπήρχε απέναντι και αριστερά
της Μέλισσας στη θέση Οξ Χωράφι. Είναι στην περιοχή της Καλαβρούς και υπάρχουν
υπολείμματα αρχαίου οικισμού(Π.Γ.Ροντογιάννη, ιστορία Α΄, σελ. 360). Το ίδιο στην
πλησιοχωρή περιοχή Πετεινοχώρι. Λέγεται πως υπήρχε παλαιότερο χωριό. Σίγουρα υπάρχουν
υπολείμματα κεραμιδιών (Π.Γ. Ροντογιάννη, ιστορία Α΄, σελ. 361). Και στην περιοχή του
Παντοκράτορα προς το Αρκουδάκι, ελάχιστα μακριά από τη Μέλισσα υπήρχε οικισμός.

Σε μια απλοϊκή σχηματογράφιση των
οικισμών της ευρύτερης περιοχής των
Σφακιωτών θα δούμε οικιστικούς πυρήνες στην
Αχείραινα, δίπλα από ναό του Αγίου Θωμά στην
Αγία Κυριακή Κοντράτων, στο μεγάλο κτήμα
του τσιφλικά Προυμεντινού κοντά στον Άγιο
Μάρκο Πρεμεντινού, στο κτήμα του Τούρκου
τσιφλικά Τεριά, λίγο πιο έξω από το ναό της
Πεντηκοστής στον Κάβαλο. Γνωστός είναι
ακόμη ο αργότερα διαμορφωθείς οικισμός των Τσουκαλάδων, τον οποίο ξεκίνησε η
οικογένεια Ροντογιάννη, όταν έφυγε από τον Κάβαλο και εγκαταστάθηκε στο μεγάλο
κτήμα της στην περιοχή της τότε ανθούσης μονής της Αγίας Αναστασίας. Οι οικισμοί αυτοί
ήταν πλινθόχτιστοι ή λασπόχτιστοι. Όταν οι επιδρομές των ληστών εντάθηκαν οι άνθρωποι
τρόμαξαν και προσπάθησαννα διασωθούν.
Έτσι έφυγαν από κείνες τις δυσπρόσιτες περιοχές, συνενώθηκαν για ασφάλεια γύρω
από το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου στο λιβάδι, δημιούργησαν ισχυρούς
οικιστικούς πυρήνες με κέντρο δράσης την Ασφακιά κι έφτιαξαν τους Σφακιώτες με τους
επτά μαχαλάδες.
Η Μέλισσα παρέμεινε ο ζωηφόρος άξονας στη συνεχή λειτουργική αντοχή του οποίου
ακουμπούσε εύστοχα και υποδειγματικά ο δήμος Σφακιωτών. Ιδιαίτερη, βέβαια, σχέση
είχαν οι Καβαλισάνοι, αφού στην περιοχή του δικού τους μαχαλά και πολύ κοντά σε δικούς
τους οικισμούς βρίσκεται η Μέλισσα. Εδώ διαχρονικά υπάρχουν περιουσίες πολλών
Καβαλισάνων. Ολοχρονίς πλήθος ανθρώπων θα κινείται εργαζόμενο σκληρά για την επιβίωση.
Γεωργοί, κτηνοτρόφοι, τεχνίτες, συντηρητές των μύλων, μυλωνάδες κ.λ.π.

Γυναίκες και άνδρες ενώ δίπλα τους ένα τσούρμο
παιδιών- τα δικά τους παιδιά- μεγάλωναν κάτω απ’
τον ίσκιο της εργασιακής αγωνίας των γονιών με
την ανάσα της επίβλεψης των παππούδων- ιερών
«μαστόρων» μιας παιδευτικής αγωγής, που τη
διέκρινε το «άγιο, το αληθινό και το ωραίο», με την
καθαρότητα, την ευπρέπεια και την ειλικρίνεια των
διαπροσωπικών σχέσεων, με το διδακτικό παιχνίδι,
αφού αυτό παιδεύει και δεν εκπαιδεύει, δημιουργεί
προσωπικότητες και όχι άψυχα- άκαρδα ρομπότ.
Η Μέλισσα με την καταπληκτική και αφτιασίδωτη κοινωνία της διαμόρφωσε
συνειδήσεις, αναστήλωσε καρδιές, έχτιζε το μέλλον πάνω σε ισχυρά θεμέλια αμόλευτων
αξιών. Υπήρξε ένα άτυπο και καθαρόαιμο παιδευτήριο, μέσα στη σκληρότητα, τη
δοκιμασία και την πολύμορφη στέρηση του οποίου γαλβανίστηκαν φιλάνθρωπα και
ετοιμάστηκαν φιλόθεα οι υπάρξεις και έτσι γνώρισαν τη φιλία και την αδελφοσύνη με
κάθε ένταση. Εδώ ζυμώθηκε το ιερό προζύμι μιας έντιμης συνέχειας στηριγμένη στο ήθος
και το ύφος της παράδοσης.

Κάθε περιήγηση, μικρή ή μεγάλη, στο χώρο του φαραγγιού της Μέλισσας και κατά μήκος του ποταμού, συγκινεί, εκπλήσσει, δημιουργεί θαυμασμό και εμπνέει κάθε καλοπροαίρετη
ύπαρξη. Εκτός του ότι πραγματοποιείται μια τέλεια συνάντηση με την εκφραστική παράδοση και τη ζωηφόρα ιστορία, ταυτόχρονα αισθάνεσαι να πληρώνει την ύπαρξή σου ο θαυμασμός και η μαγεία από την αχειροποίητη ομορφιά του τόπου.
Το πράσινο, ταπεινό χαλί της πονεμένης από τα συνεχή ποδοβολητά εκείνης της γης, τα πολύμορφα φυτά, που αχόρταγα ρουφούν το
κελαριστό νερό του ποταμού και αναπτύσσονται γρήγορα, τα δέντρα βαθύσκιωτα και
ερευνητικά του ορίζοντα που πνίγεται από των λόφων το υψιπετές ανάστημα, η ασίγαστη κίνηση των ερπετών και των αγρίων ζώων, τα ποδοβολητά των κατσικιών και των προβάτων, το ευχάριστο τιτίβισμα των πουλιών, που με διάρκεια χτυπούν τις ουρανόχτιστες χορδές και στέλνουν στην πνικτική σκοτοδίνη του κόσμου το φως της ένθεης μελωδικής ελπίδας, το «άνοιγμα» του φαραγγιού που βιαστικά προχωράει πέρα από το λαγκάδι που τρομάζει, το εύστοχα λεγόμενο «Κακό Λαγκάδι», κι έρχεται να αγγίξει την πράσινη θάλασσα του ελαιώνα, το ίδιο το φαράγγι π ρ ο σ ε γ μ έ ν ο και καθαρό, τυλιγμένο με το χνούδι των μύθων και για επένδυση την ωρ α ι ό π λ ε χ τ η χλαμύδα της
α τ ά ρ α χ η ς και ΄τσο μυστηριώδους γαλήνης του χώρου. Οι ν ε ρ ό μ υ λ ο ι - αλευρόμυλοι αντάμα με το μοναδικό θειφόμυλο, σε προσεγγίζουν θεωρητικά και σεεισάγουν στην κίνηση και τη δραστηριότηταπερασμένων στιγμών.

Σήμερα η Μέλισσα μιλάει. Επίμονα. Διδακτικά. Εκκωφαντικά. Μιλάει με τη σιωπή της και καταθέτει στις πληκτικά άγονες και πνυκτικά έντρομες υπάρξεις των ανθρώπων
επίμονα το δίδαγμα μιας δυνατά δημιουργικής και δημιουργικά φωτεινής παρουσίας. Που όμοια της σήμερα δεν έχει. Γιατί όλα τα
αλλοτρίωσε το θορυβώδες αγκομαχητό της επιβολής της μηχανής. Τα ισοπέδωσε ο ευτελισμός του ανθρώπου. Τα αποδυνάμωσε
η παγερή αίσθηση μιας ψευδεπίγραφης παντοδυναμίας. Τα ακρωτηρίασε η αδιαφορία.
Τα μάρανε η εγκατάλειψη και ο σαρκασμός.
                                                                                                                                   συνεχίζεται

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου