Ο καρπός που ζωντάνεψε τις Πρέσπες

Στον Λαιμό Φλώρινας, στα βορειοδυτικά σύνορα της Ελλάδας, τριάντα παραγωγοί ένωσαν τις δυνάμεις τους σε έναν κοινό στόχο: Να κάνουν τα φασόλια Πρεσπών διάσημα σε όλο τον κόσμο. Εννιά χρόνια μετά και έπειτα από διεθνή βραβεία, ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Φασολοπαραγωγών Εθνικού Δρυμού Πρεσπών «Πελεκάνος» Νίκος Στεργίου εξηγεί γιατί δεν μετάνιωσαν ποτέ για την απόφασή τους?...

Μείον επτά βαθμοί Κελσίου. Η λίμνη χιονισμένη σε ένα ονειρικό τοπίο. «Πριν από μερικές εβδομάδες επισκέφθηκε τις Πρέσπες ο Ιάπωνας πρέσβης. Οταν αντίκρισε το τοπίο, έμεινε εκστατικός. Του κάναμε το τραπέζι, έφαγε μόνο γίγαντες και αναρωτιόταν πώς είναι δυνατόν ένα τέτοιο προϊόν να μην είναι γνωστό στην Ιαπωνία», μας ενημερώνει ο κ. Στεργίου.

Πρόεδρος. Ο Νίκος Στεργίου, πρόεδρος του συνεταιρισμού Πελεκάνος.

Γέννημα θρέμμα των Πρεσπών, όπως και οι τριάντα παραγωγοί του συνεταιρισμού, οι μισοί του νομού, δεν πίστευε ότι θα επέστρεφε στον τόπο του. «Οι Πρέσπες ήταν εγκαταλελειμμένες επί δεκαετίες. Ενας προικισμένος τόπος που μέχρι το 1967 δεν είχε καν αρδευτικό σύστημα. Οι περισσότεροι μάζευαν τα φασόλια για τις οικογένειές τους και ό,τι περίσσευε το πουλούσαν στις λαϊκές».

Το 1994, όμως, τα φασόλια Πρεσπών ανακηρύσσονται Προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης και το 2009 Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης, που σημαίνει ότι όχι μόνο παράγονται, αλλά συσκευάζονται και τα επεξεργάζονται στα σύνορα της γεωγραφικής περιφέρειας. «Οταν αποφασίσαμε το 2003 να ξεκινήσουμε τον "Πελεκάνο" -από τον αργυροπελεκάνο, έμβλημα των Πρεσπών- οι περισσότεροι αφήσαμε τις δουλειές μας και βάλαμε βαθιά το χέρι στην τσέπη για να οργανώσουμε την παραγωγή. Δεν ήταν εύκολο. Μέχρι τότε είχαμε 1.000 τόνους αδιάθετους με τιμές που ξεκινούσαν από €0,3 το κιλό».
Το μικροκλίμα της περιοχής, χαμηλές θερμοκρασίες ακόμα και τα καλοκαίρια και εδάφη φτωχά σε ασβέστιο ήταν η εγγύηση για ένα εξαιρετικής ποιότητας προϊόν. «Αποφασίσαμε να επενδύσουμε αποκλειστικά σε ντόπιες ποικιλίες προστατεύοντας το γηγενές γενετικό υλικό, που έτεινε να εξαφανιστεί. Από εκεί και πέρα χρειαζόταν συστηματική δουλειά. Τα χωράφια καλύπτουν 10.000 στρέμματα στις όχθες της Μικρής και της Μεγάλης Πρέσπας και παρά το γεγονός ότι η συγκομιδή κρατάει μόνο έναν μήνα (αρχές Οκτωβρίου μέχρι αρχές Νοεμβρίου, ανάλογα με τις βροχοπτώσεις) απαιτεί φροντίδα όλο τον χρόνο».

Πρέσπες. 10.000 στρέμματα γύρω από τη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα καλλιεργούν στο συνεταιρισμό

Κάθε βήμα γίνεται αποκλειστικά με το χέρι σε κάμπους που μοιάζουν σχεδόν με δάση. «Παρότι η περιοχή έχει μόνο 1.200 κατοίκους, την εποχή που αρχίζει η δουλειά στα χωράφια προστίθενται 500 εργάτες. Στις 10 Σεπτεμβρίου κόβουμε τις ρίζες και τα αφήνουμε να ξεραθούν στις καλαμωτές. Συνολικά, μαζεύονται 1.500 τόνοι, 400 πλακέ μεγαλόσπερμα και 1.100 γίγαντες ελέφαντες. Ο κάθε παραγωγός, μάλιστα, έχει δεσμευτεί από τον Απρίλιο για τις ποσότητες που θα διαθέσει και δεν κρατάει ούτε κιλό για το σπίτι του». Τότε ξεκινά η φάση της επεξεργασίας από το εργοστάσιο του συνεταιρισμού. «Η επένδυση ολοκληρώθηκε το 2008 και χρηματοδοτήθηκε από τους παραγωγούς και το Υπουργείο Ανάπτυξης. Περηφανευόμαστε, όμως, ότι είμαστε οι μόνοι που δεν πήραν ποτέ επιδότηση. Κι αυτό ήταν μεγάλο προσόν γιατί αναγκαστήκαμε να στηρίξουμε οι ίδιοι το προϊόν».
Από τη στιγμή που θα έρθουν τα φασόλια στο εργοστάσιο, περνούν από διάφορα στάδια διαλογής με ειδική γυαλιστική μηχανή που αφαιρεί ξένες ύλες, χρωματοδιαλογέα με ακτίνες λέιζερ που ξεχωρίζει τα χαλασμένα και ταινία χειροδιαλογής από έξι γυναίκες που κάνουν το τελικό ξεκαθάρισμα. Στη συνέχεια, αποθηκεύονται σε σακιά ενός τόνου μέχρι να ωριμάσουν 10-15 μέρες. Συνολικά, δουλεύουν 30 άτομα, κυρίως γυναίκες που πριν από μερικά χρόνια δεν είχαν απασχόληση.

Παράδοση. Τα φασόλια του συνεταιρισμού είναι Προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης.

Στη συνέχεια, ανάλογα με τις παραγγελίες τα φασόλια συσκευάζονται σε ποσότητες από 250 γρ. μέχρι 20 κιλά με αναγεγραμμένη την ημερομηνία λήξης (δύο χρόνια μετά την παραγωγή), το όνομα του παραγωγού και τον κωδικό του αγροτεμαχίου. «Τίποτα δεν φεύγει χύμα από το εργοστάσιο. Με το σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης μπορούμε να εντοπίσουμε από ποιο χωράφι προέρχονται, πότε έγινε η συγκομιδή και πότε έφτασαν στο συνεταιρισμό. Είμαστε, μάλιστα, πολύ αυστηροί για υπολείμματα φυτοφαρμάκων, όχι μόνο για να διαφυλάξουμε την αξία του προϊόντος αλλά και γιατί μόνο τα φασόλια με την επωνυμία "Συνεταιρισμός Πελεκάνος" μπορούν να αναφέρονται ως φασόλια Πρεσπών».
Από τις Πρέσπες στον κόσμο

Ελεγχος. Τρεις ποιοτικοί έλεγχοι γίνονται προτού περάσουν τα φασόλια από τα έμπειρα χέρια και τα μάτια των γυναικών.

Το τελευταίο στάδιο είναι ο αγώνας της διάθεσης: «Από το εργοστάσιο φεύγουν 3 ευρώ το κιλό τα πλακέ και στα ράφια φτάνουν 5 με 9. Πολλές φορές, μάλιστα, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για φασόλια Πρεσπών ενώ έρχονται από άλλους προορισμούς». Η ετήσια κατανάλωση φτάνει τους 33.000 τόνους και από αυτά μόνο 6.000 είναι εγχώρια. Αυτός είναι και ο λόγος που επιμένουν για τη χαρτογράφηση της ελληνικής παραγωγής και την αναγραφή σε κάθε συσκευασία της χώρας προέλευσης. «Ο στόχος είναι σωστά και φτηνά όσπρια σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Γι' αυτό έχουμε δημιουργήσει ένα δίκτυο αντιπροσώπων με 650 σημεία πώλησης που εξασφαλίζουν ότι θα φτάσουν σε κάθε σπίτι όπως έφυγαν από τον συνεταιρισμό».

Η φήμη τους κυκλοφόρησε και εκτός συνόρων, με συνέπεια το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό New Millenium Award στη Γενεύη το 2010. «Μπορεί να είναι δύσκολο να βγάλουμε τα φασόλια στο εξωτερικό, αλλά δίνουμε, ήδη, σε Βέλγιο, Καναδά και Γερμανία. Πολύ πριν από την επίσκεψη, μάλιστα, του Ιάπωνα πρέσβη είχαμε εκπονήσει ένα σχέδιο για την ιαπωνική αγορά, μια από τις πιο δύσκολες στον κόσμο, αλλά το προϊόν δεν πρόκειται να μας διαψεύσει. Το μόνο που χρειάζεται είναι η ευκαιρία...».

Παραγωγή. Τα φασόλια αποθηκεύονται σε σακιά χωρητικότητας ενός τόνου για να ωριμάσουν πριν από τη συσκευασία.

Παρόν και μέλλον
Ευλογημένη τροφή
Γλυκά, με βελούδινη απαλότητα, οφείλουν τη φήμη τους στο μικροκλίμα και το έδαφος, που τα κάνει λεπτόφλουδα και «βραστερά». Οι πρώτες αναφορές της καλλιέργειας ξεκινούν τη δεκαετία του '20 από πρόσφυγες, ενώ στα ταβερνάκια της περιοχής τα τιμούν δεόντως με παστό χοιρινό, πλακέ στο πήλινο ή σούπα με κεφτεδάκια και ξινά δαμάσκη-να Σκοπέλου. Εδώ βγαίνουν οι μοναδικοί γίγαντες ελέφαντες στην Ελλάδα, ενώ από τον ιστότοπο του Συνεταιρισμού μπορεί να παραγγείλει κανείς από κάθε γωνιά της χώρας. Πριν από μερικές εβδομάδες, μάλιστα, ξεκίνησε και το δεύτερο σχέδιο από γυναίκες των μελών, με μαρμελάδες από άγριες μηλιές και ροδακινιές, χυλοπίτες από γάλα και αβγά Πρεσπών και, βέβαια, γλυκό του κουταλιού γίγαντες που θα κυκλοφορήσουν τους επόμενους μήνες.
POZA ΚΡΑΜΕΡΗ
ΦΩTOΓΡAΦIΕΣ: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ
http://www.periklesmerakos.com/
http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23310&subid=2&pubid=63601952